ચાણક્ય નીતિમાં ધર્મ, પૈસા, સ્ત્રી, કરિયર, મિત્રો અને વિવાહિત જીવન સાથે જોડાયેલી બાબતોનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. ચાણક્ય નીતિ વ્યક્તિને સમજણ આપે છે કે તેણે કઈ પરિસ્થિતિમાં કેવી રીતે વર્તવું જોઈએ. આવી સ્થિતિમાં, ચાણક્યએ તેમના નીતિશાસ્ત્રમાં જીવનસાથી પસંદ કરવા વિશે ઘણી બાબતો જણાવી છે.
આચાર્ય ચાણક્ય કહે છે કે જો કોઈને સારો જીવનસાથી મળી જાય તો જીવન સમૃદ્ધ બને છે. લગ્ન માટે સારો, સંસ્કારી જીવન સાથી મળવો એ ખૂબ જ ભાગ્યની વાત છે.
ચાણક્ય નીતિ અનુસાર કોઈપણ પુરૂષે એ જ છોકરી સાથે લગ્ન કરવા જોઈએ જેમાં કેટલાક ખાસ ગુણ હોય. સૌંદર્યના આધારે લેવાયેલા નિર્ણયથી જીવનભર પસ્તાવો થઈ શકે છે. લગ્નના સંબંધમાં આચાર્ય ચાણક્ય કહે છે કે વ્યક્તિએ હંમેશા શ્રેષ્ઠ પરિવારની છોકરી સાથે જ લગ્ન કરવા જોઈએ. ભલે તે ખૂબ સુંદર ન હોય. નિમ્ન કુટુંબની સુંદર છોકરી કરતાં ઉચ્ચ કુટુંબની સુંદરતા વિનાની છોકરી ઘણી સારી છે.
આચાર્ય ચાણક્યએ પહેલા અધ્યાયના ચૌદમા શ્લોકમાં લખ્યું છે કે જ્ઞાની વ્યક્તિએ પણ ઉમદા પરિવારમાં જન્મેલી કુરૂપ છોકરી એટલે કે સુંદરતા વિનાની છોકરી સાથે લગ્ન કરવા જોઈએ, પરંતુ નીચા પરિવારમાં જન્મેલી સુંદર છોકરી સાથે લગ્ન ન કરવા જોઈએ. બાય ધ વે, લગ્ન એક જ પરિવારમાં જ થવા જોઈએ.
वरयेत् कुलजां प्राज्ञो विरूपामपि कन्यकाम्।
रूपशीलां न नीचस्य विवाह: सदृशे कुले।।
1- સુંદરતાને નહીં પણ ગુણવત્તાને મહત્વ આપો, ચાણક્ય નીતિ અનુસાર જો કોઈ સ્ત્રીની સુંદરતાના પ્રેમમાં પડીને લગ્ન નક્કી કરવામાં આવ્યા હોય તો તે વ્યક્તિની મોટી ભૂલ સાબિત થઈ શકે છે. લગ્ન માટે, તેના ગુણો બાહ્ય સુંદરતા કરતાં વધુ મહત્વપૂર્ણ હોવા જોઈએ. આચાર્ય ચાણક્યના મતે મહિલાઓની સંસ્કૃતિ અને શિક્ષણને વધુ મહત્વ આપવું જોઈએ.
2- શ્રેષ્ઠ કુળમાં લગ્ન કરો આચાર્ય ચાણક્ય કહે છે કે વ્યક્તિએ હંમેશા પોતાના પરિવાર અને રીતરિવાજો અનુસાર લગ્ન કરવા જોઈએ. દરેક કુળમાં એક નિયમ હોય છે કે તેઓ તેમના શ્રેષ્ઠ કુળ સાથે લગ્ન કરે છે. આ રિવાજને જાળવી રાખવો એ આપણા લગ્ન જીવન અને આવનારી પેઢીઓ માટે જરૂરી છે. આચાર્ય ચાણક્ય તો ત્યાં સુધી કહે છે કે સુંદરતા વિનાની છોકરી નીચી જાતિની સુંદર છોકરી કરતાં વધુ સારી છે.
3- સંસ્કારો પર ધ્યાન આપવું જોઈએ લગ્ન જેવા મહત્વના કામના સંબંધમાં આચાર્ય ચાણક્ય સ્પષ્ટપણે કહે છે કે લગ્ન માટે જીવનસાથીની પસંદગી કરતી વખતે આપણે વિધિઓ પર ધ્યાન આપવું જોઈએ. કારણ કે સંસ્કારી યુગલનું માન સર્વત્ર હોય છે. તેમનું જીવન હંમેશા ખુશહાલ રહે છે. ભલે તેણીનો દેખાવ ખૂબ સુંદર ન હોય. વળી, આ ગુણ લગ્નજીવનને સુખી બનાવે છે.
4- બોલવાની રીત સારી રાખો, આચાર્ય ચાણક્ય કહે છે કે જીવનસાથીની પસંદગી કરતી વખતે આપણે એ વાતનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે બોલવાની રીત સારી હોય. એટલું તો આપણે જાણવું જોઈએ કે ક્યાં અને કેટલું બોલવું. જે વ્યક્તિ હંમેશા મધુર અવાજ બોલે છે તે દરેકના દિલ જીતી લે છે.
5- ધીરજ રાખવી જરૂરી છે, જીવનમાં આવા ઘણા તબક્કા આવે છે જ્યારે વ્યક્તિ વિચલિત થઈ જાય છે. તેને કશું સમજાતું નથી. એટલા માટે લાઈફ પાર્ટનર પસંદ કરતી વખતે એકબીજાએ એ જોવું જોઈએ કે તેમનામાં કેટલી ધીરજ છે. કારણ કે ચાણક્ય કહે છે કે સુખ હોય કે મુશ્કેલી દરેક પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે ધીરજની જરૂર હોય છે. બંનેને ખૂબ ધીરજની જરૂર છે.
