ગરુડ પુરાણ વિશે મોટાભાગના લોકોએ સાંભળ્યું જ હશે. ગરુડ પુરાણ વૈષ્ણવ સંપ્રદાય સાથે સંબંધિત છે. સનાતન હિન્દુ ધર્મમાં મૃત્યુ પછી તેને સાંભળવાની જોગવાઈ છે. આ પુરાણના દેવતા ભગવાન વિષ્ણુ છે. ગરુડ પુરાણના બે ભાગ છે- પૂર્વાખંડ અને ઉત્તરાખંડ. પહેલા ભાગમાં ભગવાન વિષ્ણુની ભક્તિનો ઉલ્લેખ છે અને બીજા ભાગમાં પ્રીત કલ્પનું વિગતવાર વર્ણન છે. એટલે કે આમાં મૃત્યુ પછી વ્યક્તિની હિલચાલ કેવી રહેશે અને તે કઈ જાતિમાં જન્મ લેશે, આ બધી બાબતો આપવામાં આવી છે.
ગરુડ પુરાણ અનુસાર, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિનું મૃત્યુ થવાનું હોય છે, ત્યારે તે બોલવાનો પ્રયત્ન કરે છે પરંતુ બોલી શકતો નથી. થોડા સમય પછી તેની બોલવાની, સાંભળવાની શક્તિ વગેરે નાશ પામે છે. તે સમયે અંગૂઠા સમાન આત્મા શરીરમાંથી નીકળે છે, જેને યમદૂત લઈ જઈને યમલોક લઈ જાય છે.
ગરુડ પુરાણમાં એવું વર્ણન છે કે યમરાજાના દૂત આત્માને યમલોકમાં લઈ જઈને તેને ડરાવે છે અને તેને નરકમાં થનારા દુઃખો વિશે જણાવે છે. યમદૂતોના આવા શબ્દો સાંભળીને આત્મા જોર જોરથી રડવા લાગે છે.
યમલોકનો રસ્તો ખૂબ જ મુશ્કેલ માનવામાં આવે છે. જ્યારે આત્મા ગરમ હવા અને ગરમ રેતી પર ચાલી શકતો નથી અને ભૂખ અને તરસથી પરેશાન થઈ જાય છે. પછી નપુંસકો તેની પીઠ પર ચાબુક મારીને તેને આગળ વધવા કહે છે. તે આત્મા જગ્યાએ જગ્યાએ પડે છે અને ક્યારેક બેહોશ થઈ જાય છે.
પછી તે ઉઠે છે અને આગળ વધવા લાગે છે. આ રીતે યમદૂતો આત્માને યમલોકમાં લઈ જાય છે. આ પછી, તે આત્માને તેના કાર્યો અનુસાર સજા આપવાનું નક્કી કરવામાં આવે છે. આ પછી યમરાજના આદેશથી આત્મા ફરીથી તેમના ઘરે આવે છે.
એવું કહેવાય છે કે ઘરે આવ્યા પછી, આત્મા તેના શરીરમાં ફરીથી પ્રવેશ કરવા માંગે છે, પરંતુ નપુંસકો તેને તેના બંધનમાંથી મુક્ત કરતા નથી અને ભૂખ અને તરસને કારણે આત્મા રડવા લાગે છે. આ પછી, જો તે આત્માના પુત્રો પિંડ દાન ન આપે, તો તે ભૂત બની જાય છે અને નિર્જન જંગલોમાં લાંબા સમય સુધી ભટકી જાય છે. ગરુડ પુરાણ અનુસાર, મનુષ્યના મૃત્યુ પછી 10 દિવસ સુધી પિંડ દાન કરવું જોઈએ.
તેરમા દિવસે નપુંસકો દ્વારા ફરીથી આત્માને પકડવામાં આવે છે. આ પછી તે ભૂખ અને તરસથી પીડાતી 47 દિવસ સુધી સતત ચાલીને યમલોક પહોંચે છે. ગરુડ પુરાણ અનુસાર જે લોકો ખરાબ કાર્યો કરે છે તેમને નરકમાં સખત સજા મળે છે. જેમ કે તેઓ લોખંડના સળગતા તીર સાથે બંધાયેલા છે.
લોખંડના નુકીલા તીરમાં પાપીઓનું ગળું દબાવવામાં આવે છે. લોખંડની મોટી શિલા નીચે દટાઈને અનેક આત્માઓને સજા આપવામાં આવે છે. કયા આત્માને સજા કરવી છે, તે તેના કાર્યો નક્કી કરે છે.
