સનાતન ધર્મમાં, પ્રાચીન કાળથી, ભૌતિક, દૈવી અને ભૌતિક કષ્ટોમાંથી મુક્તિ માટે, વિવિધ સ્વરૂપોમાં દેવી-દેવતાઓની પૂજા કરવાનો નિયમ ઘણા શાસ્ત્રોમાં જણાવવામાં આવ્યો છે. એટલે કે દેવી-દેવતાઓ હંમેશા તમામ પ્રકારની પરેશાનીઓથી આપણી રક્ષા કરે છે. આવું જ એક સ્વરૂપ છે માતા પાર્વતી સ્વરૂપા, માતા શીતલા દેવી, જેમની પૂજા આપણને અનેક ચેપી રોગોથી મુક્ત કરે છે. ચૈત્ર માસના કૃષ્ણ પક્ષની અષ્ટમી તિથિએ માતા શીતલા દેવીની પૂજા કરવામાં આવે છે.
આ વર્ષે આ તહેવાર 25 માર્ચ, ગુરુવારે ઉજવવામાં આવશે. સ્વભાવ પ્રમાણે શરીર સ્વસ્થ હોવું જોઈએ તો શીતળા અષ્ટમીની પણ પૂજા કરવી જોઈએ.
પૂજાનું મહત્વ
ભગવતી શીતળાની પૂજા કરવાની પદ્ધતિ પણ અનોખી છે. શીતલાષ્ટમીના એક દિવસ પહેલા તેમને ભોજન આપવા માટે વિવિધ પ્રકારની વાનગીઓ તૈયાર કરવામાં આવે છે. પ્રચલિત માન્યતા અનુસાર, આજે પણ અષ્ટમીના દિવસે ઘણા ઘરોમાં ચૂલો સળગાવવામાં આવતો નથી અને બધા ભક્તો પ્રસાદના રૂપમાં વાસી ભોજનનો આનંદપૂર્વક આનંદ માણે છે.
તેની પાછળનો તર્ક એ છે કે આ સમયથી વસંતની વિદાય થાય છે અને ઉનાળાનું આગમન થાય છે, તેથી હવેથી આપણે વાસી ખોરાક ટાળવો જોઈએ.શીતલા માતાની પૂજા કર્યા પછી તે પાણીથી આંખો ધોવામાં આવે છે. આ પરંપરા ઉનાળામાં આંખોની સંભાળ રાખવાની સૂચનાની નિશાની છે. માતાની પૂજા કર્યા પછી હળદરનું તિલક લગાવવામાં આવે છે, સુખ, શાંતિ અને શુભકામનાઓ માટે ઘરના મુખ્ય દ્વાર પર હળદરના સ્વસ્તિક લગાવવામાં આવે છે.હળદરનો પીળો રંગ મનને પ્રસન્નતા આપીને સકારાત્મકતા વધારે છે, મકાનના વાસ્તુ દોષોનું નિવારણ થાય છે.
માતા પૂજા મંત્ર
સ્કંદ પુરાણમાં ઉલ્લેખિત માતાનો આ પૌરાણિક મંત્ર ‘ઓમ હ્રીં શ્રીં શીતલાય નમઃ’ પણ જીવોને તમામ મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ આપે છે અને સમાજમાં માન, પદ અને પ્રતિષ્ઠામાં વધારો કરે છે. જે ભક્તો ભક્તિભાવથી શીતલા માની પૂજા કરે છે, માતા તેમના પર દયાળુ હોય છે અને તેમના પરિવારને તમામ આફતોથી બચાવે છે.
માતાનું ધ્યાન કરતી વખતે, શાસ્ત્રો કહે છે કે, ‘વંદે હંસિતલાન્દેવી રસભસ્થાનદિગમ્બરમ્. અર્થ- હું ભગવતી શીતલાની પૂજા કરું છું, ગળા પર બેઠેલી દિગંબરા, હાથમાં સાવરણી અને કલશ ધરાવે છે, અને માથું સૂપથી સુશોભિત છે.
આ વંદના મંત્રથી, તે સંપૂર્ણ રીતે સ્પષ્ટ થઈ જાય છે કે તે સ્વચ્છતાની પ્રમુખ દેવી છે. ઋષિ-મુનિ-યોગીઓ પણ તેણીની પ્રશંસા કરતા કહે છે કે “શીતલે ત્વમ્ જગનમાતા શીતલે ત્વમ જગતપિતા. માતા શીતલા! તમે આ જગતની મૂળ માતા છો, તમે જ પિતા છો અને તમે આ પશુપાલક જગતના પાલનહાર છો, તેથી હું તમને વારંવાર વંદન કરું છું.
