ઘર-પરિવારમાં કોઈ પણ શુભ કાર્ય હોય કે કોઈ પણ પ્રકારની પૂજા હોય, સૌથી પહેલા ગણેશજીની પૂજા કરવામાં આવે છે. ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીના નાના પુત્ર ગણેશને પ્રથમ પૂજાનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું છે. દરેક શુભ કાર્યની શરૂઆત તેમની પૂજાથી થાય છે. ભગવાન ગણેશની પત્ની રિદ્ધિ અને સિદ્ધિ વિશ્વકર્માની પુત્રીઓ છે. માન્યતાઓ અનુસાર, ભગવાન ગણેશ અને રિદ્ધિ-સિદ્ધિની પૂજાથી પરિવારમાં સુખ-શાંતિ આવે છે. આપણે ઘણીવાર ભગવાન ગણેશની મૂર્તિને ઘરમાં સ્થાપિત કરીએ છીએ, પરંતુ મૂર્તિના સૂંઢ નું પણ વિશેષ મહત્વ છે.
જમણી સૂંઢ : ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ જેમાં સૂંઢ જમણી તરફ વળેલી હોય તેને દક્ષિણા મૂર્તિ અથવા દક્ષિણા-મુખી મૂર્તિ કહેવામાં આવે છે. અહીં દક્ષિણનો અર્થ છે દક્ષિણ દિશા અથવા જમણી બાજુ. દક્ષિણ દિશા યમલોક તરફ જાય છે અને જમણો હાથ સૂર્યનાડીનો છે. જે યમલોકની દિશાનો સામનો કરી શકે છે તે શક્તિશાળી છે અને જેની સૂર્ય નાડી કાર્યરત છે તે પણ તેજસ્વી છે. આ બંને અર્થમાં જમણી સૂંઢ વાળા ગણપતિને ‘જાગ્રત’ માનવામાં આવે છે.
આવી મૂર્તિની પૂજાના તમામ નિયમોનું ચુસ્તપણે પાલન કરવું જરૂરી છે. તેમાં સાત્વિકતા વધે છે અને દક્ષિણ દિશામાં ફેલાતા રાજ તરંગોને કારણે કોઈ તકલીફ થતી નથી. દક્ષિણમુખી મૂર્તિની પૂજા સામાન્ય રીતે કરવામાં આવતી નથી. દક્ષિણ દિશામાં યમલોક છે, જ્યાં પાપ અને પુણ્યનો હિસાબ રાખવામાં આવે છે. તેથી જ આ બાજુ અપ્રિય છે. જો તમે દક્ષિણ દિશા તરફ મુખ કરીને બેસીને અથવા સૂતી વખતે તમારા પગ દક્ષિણ તરફ રાખો તો જે અનુભૂતિ તમને મૃત્યુ પછી અથવા મૃત્યુ પહેલા જીવતી અવસ્થામાં થાય છે, તેવી જ સ્થિતિ દક્ષિણ તરફ મુખ રાખીને મૂર્તિની પૂજા કરવાથી થવા લાગે છે. પૂજા નિયમ પ્રમાણે ન થાય તો શ્રી ગણેશ ગુસ્સે થાય છે.
ડાબી સૂંઢઃ જે મૂર્તિમાં સૂંઢ ની ટોચ ડાબી તરફ વળેલી હોય તેને વમુખી કહે છે. વામ એટલે ડાબી બાજુ અને ત્યાં ચંદ્ર નાડી છે. તે ઠંડક આપે છે અને ઉત્તર દિશા આધ્યાત્મિકતા માટે પૂરક છે. મોટે ભાગે વામુખી ગણપતિની મૂર્તિ પૂજામાં રાખવામાં આવે છે, તેથી તે આનંદદાયક છે.આ ગણેશજી ગૃહસ્થ જીવન માટે ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. તેમને ખાસ કાયદાની જરૂર નથી. તેઓ ઝડપથી ખુશ થઈ જાય છે અને થોડા સમયમાં સંતુષ્ટ થઈ જાય છે. તે જ સમયે, તે ભક્તોની ભૂલો માટે પણ માફ કરે છે.
